SIGMA-NEXUS: Μελέτη του πλέγματος σχέσεων στη Λίμνη Κουρνά

Οι κοινωνικοοικονομικές εκτιμήσεις της περιπτωσιολογικής μελέτης στην περιοχή που επηρεάζεται από τη Λίμνη του Κουρνά σχετίζονται με τις συγκρούσεις συμφερόντων στα αποθέματα νερού της λίμνης. Η ευρύτερη περιοχή περιέχει επαρκή αποθέματα υδάτων, τα οποία ήταν υπό τον έλεγχο των τοπικών αρχών και εξυπηρετούσαν μόνο τοπικές απαιτήσεις. Τα τελευταία 25 χρόνια, αυτά τα αποθέματα αποτελούν την πρωταρχική λύση των κλιμακούμενων απαιτήσεων χρήσης νερού της Γεωργιούπολης και της γειτονικής πόλης του Ρεθύμνου, προκαλώντας την υπέρβαση των περιβαλλοντικών αντοχών. Μέχρι σήμερα, στη συγκεκριμένη περιοχή αναπτύσσονται νέες μεγάλες και πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες που βασίζονται στα σχεδόν εξαντλημένα αποθέματα για την κάλυψη των αναγκών τους σε νερό. Εξάλλου, λόγω της οικονομικής κρίσης και των χαμηλών τιμών του ελαιολάδου των τελευταίων ετών, έχει παρατηρηθεί συστηματική μετάβαση από τις παραδοσιακές καλλιέργειες σε νέες, με καλύτερη οικονομική απόδοση αλλά με μεγαλύτερη ένταση νερού. Οι εξελίξεις αυτές, μαζί με τις αγροτοβιομηχανικές δραστηριότητες της περιοχής, οδηγούν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και ρύπανση.
 
Ως εκ τούτου, οι δραστηριότητες/τομείς της περιπτωσιολογικής μελέτης του Έργου SIGMA-NEXUS για τη λίμνη του Κουρνά επικεντρώνονται στους τομείς της γεωργίας, του τουρισμού/ της φιλοξενίας, του βιοτεχνικού/ βιομηχανικού τομέα και των κατοίκων των πόλεων και της υπαίθρου, που καθορίζουν το πλέγμα σχέσεων Νερού-Περιβάλλοντος-Τροφής αλλά και Ενέργειας (WEFE Nexus). Η περιπτωσιολογική μελέτη στοχεύει να καταγράψει τον αντίκτυπο τόσο των φυσικών όσο και των ανθρωπογενών παραγόντων που επηρεάζουν το πλέγμα σχέσεων της ευρύτερης περιοχής στο πλαίσιο που αναφέρθηκε παραπάνω. Οι φυσικοί παράγοντες αποτελούν κυρίως μέρος των γενικότερων αλλαγών που επιφέρει η κλιματική αλλαγή, η οποία στο δυτικό τμήμα της Κρήτης εκδηλώνεται με έντονες καταιγίδες και πλημμύρες και θα εντοπιστεί από γεωστατιστικά στοιχεία. Από την άλλη πλευρά, οι ανθρωπογενείς οδηγοί εμφανίζονται πιο έντονοι και σχετίζονται με:
• δημογραφικές αλλαγές (αστικοποίηση του τοπικού πληθυσμού, άνοδος ξένου εργατικού δυναμικού και νέων μόνιμων κατοίκων από τη Δυτική Ευρώπη),
• τη μετάβαση από τις παραδοσιακές καλλιέργειες (ελιές, εσπεριδοειδή και λαχανικά) σε νέες υψηλής έντασης νερού (αβοκάντο),
• συνεχή τουριστική ανάπτυξη σε συνδυασμό με υψηλότερα πρότυπα φιλοξενίας και
• αγροτοβιομηχανία (κυρίως γαλακτοκομεία και ελαιουργεία).
 
Αυτοί οι παράγοντες αλλαγών επηρεάζουν άμεσα την περιοχή μελέτης και συνθέτουν τις πιο σημαντικές και πιο σύνθετες πτυχές του πλέγματος σχέσεων. Μαζί με αυτά, υπάρχουν και παράμετροι με θετικό ρόλο όπως:
• Η διακυβέρνηση της περιοχής αποτελείται από διαφορετικά επίπεδα διοικητικών αρχών (δήμοι και Περιφέρεια Κρήτης), μαζί με ένα συμπαγές σώμα κανονισμών και νομοθεσίας που έχουν επιβληθεί από την ελληνική κεντρική κυβέρνηση και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο.
• Η διαχείριση πόρων τελεί κυρίως υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης- ΟΑΚ Α.Ε., που συμμετέχει στο έργο αυτό. Ένας από τους βασικούς στόχους της ΟΑΚ Α.Ε. είναι η αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, της ενέργειας και της κυκλικότητας στην Κρήτη και η εισαγωγή τεχνολογικών καινοτομιών.
• Τα ερευνητικά κέντρα και το Πανεπιστήμιο Κρήτης συμβάλλουν σε τεχνολογικές αλλά και θεσμικές καινοτομίες. Η συμμετοχή του Πανεπιστημίου Κρήτης στοχεύει στην εισαγωγή μιας καινοτόμου προοπτικής για το πλέγμα σχέσεων WEFE Nexus και στην προώθηση της μεταφοράς γνώσης.